Çin hükümeti, 9 Ekim tarihinde nadir toprak elementlerinin ihracat kontrolünü artıran yeni düzenlemelerini duyurdu. Bu gelişmeye ABD Başkanı Donald Trump, Çin malı ürünlere yönelik %100 gümrük vergisi ile karşılık vererek yanıt verdi.
Her iki ülkenin de bu hamleleri, teknoloji ve ticaret alanındaki rekabetin giderek arttığı bir dönemde gerçekleşti. İki liderin, önümüzdeki günlerde düzenlenecek Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) zirvesinde bir araya gelmesi bekleniyor.
Nadir Elementlerin Önemi
Uzmanlar, Çin’in yeni düzenlemelerinin oldukça geniş kapsamlı etkileri olabileceğini dile getiriyor. Nadir elementler, yarı iletken üretimi, elektrikli araçlar ve savunma sanayi gibi pek çok alanda kritik bir öneme sahip. Ancak bu yeni kurallar yoruma açık olup, ABD-Çin müzakerelerinde bir pazarlık unsuru olarak kullanılabilir.
Yeni düzenlemelerle birlikte, Çin ihracat kontrol listesine beş orta ve ağır nadir elementi ekledi: Holmiyum, erbiyum, tulyum, evropiyum ve iterbiyum. Bu elementler, füze güdüm sistemleri, yüksek performanslı mıknatıslar ve ileri düzey elektronik uygulamaları için kritik bir role sahip.
İhracatın Aksaması
Çin, dünya genelinde orta ve ağır nadir elementlerin %80’ini kontrol ediyor. Uzmanlar, bu elementlerin ihracatındaki herhangi bir kesintinin, ABD ve Avrupa’nın savunma planlarını olumsuz etkileme potansiyelini taşıdığını belirtiyor.
Çip Üretimindeki Kısıtlamalar
Yeni düzenlemeler, 14nm ve altındaki mantık çipleri ile 256 katman ya da üzeri hafıza çiplerinin üretiminde kullanılan elementler için sıkı kısıtlamalar getiriyor. Bu tür çipler, akıllı telefonlar, veri merkezleri ve diğer yüksek teknoloji elektronik sistemler için büyük önem arz ediyor.
Ayrıca, yabancı askeri kullanıcılara ve askeri projelere yönelik ihracatlar genel olarak reddedilecek. Bu kısıtlamalar yalnızca Çinli şirketlere değil, yabancı kişi ve kuruluşlara da uygulanacak.
Küresel Tedarik Zincirine Etkisi
Kurallardaki iki önemli değişiklik dikkat çekiyor. Eurasia Group’tan uzmanlar, eğer kısıtlamalar tam olarak uygulanırsa yarı iletken, elektronik ve askeri malzeme sektörleri üzerinde önemli etkileri olacağını öngörüyor. Küresel ölçekte nadir elementlere erişim büyük ölçüde Çin’e bağlı ve bu durum küresel tedarik zincirinde önemli aksaklıklara yol açabilir.
Şirketlerin İhracat İzni Alma Zorluğu
İhracat izni alma yükümlülüğü ihracatçılara aittir, bu nedenle büyük firmaların nadir element içeren her ürünü için ayrı ayrı izin başvurusu yapması gerekebilir.
Çin, Nisan 2024’te nadir elementler için ihracat kısıtlamaları getirerek izin süreçlerini yavaşlatmıştı. Bu düzenlemeler, Eylül ayında nadir element ihracatının %31 oranında azaldığını gösteriyor.
Stratejik Kısıtlamalar
Çin’in yeni duyurusu, nadir element madenciliği ve ilgili alanlardaki teknolojilerin ihracatı için özel izin şartı getiren düzenlemeler içeriyor. Bu durum, Çin’e stratejik bir avantaj sağlamış durumda.
Çin, nadir elementler üzerine olan uzmanlığını uzun yıllardır artırarak, bu alandaki üretim araçları ve bilgi birikimi üzerinde de kontrol sahibi olmuştur.
Batı’nın Durumu
Birçok uzman, Çin’in nadir element tedarik zincirinde hakimiyet kazanırken, Batı’nın büyük bir uzmanlık kaybına uğradığını belirtmektedir. Bu kayıpların, rekabetçi tedarik zincirlerinin oluşturulmasını zorlaştırıcı bir etkisi olacağı da ifade edilmektedir.
Çin’in Hamlesinin Zamanlaması
Çin’in nadir elementler üzerindeki bu hareketinin, ABD’nin uyguladığı gümrük kontrolleri ile bağlantılı olduğu düşünülüyor. ABD, 30 Eylül tarihinde yaptığı düzenlemelerle, bazı Çinli şirketleri de kapsayan geniş gümrük kuralları getirmişti.
Uzmanlar, Çin’in bu durumu karşılık olarak nadir elementleri kullanarak misilleme olarak değerlendirdiğini ifade ediyor. Bu durum, iki ülke arasındaki ticari ilişkilerdeki gerginliği artırabilir.
Zirve Üzerindeki Etkisi
Çin’in düzenlemeleri, Trump ile Çin lideri Şi Jinping’in önümüzdeki APEC zirvesinde buluşması öncesinde geldi. Uzmanlar, bu durumu bir pazarlık kozu olarak kullanabileceklerini belirtiyorlar.
Yeni kurallar, aşamalı olarak yürürlüğe girecek ve bu durum müzakerelere esneklik sağlayabilir.
Sonuç olarak, Çin’in kurallarının sivil kullanıma yönelik ihracatın devam edeceğini öne sürmesi, sektörde belirsizlik yaratabilir.
News
